Površina šipovačkog šumsko – privrednog područja “Srednjevrbasko” je 34.750 ha. Od toga površina visokih šuma sa prirodnom obnovom je 21.000 ha.
Šipovo je brdsko planinsko područje ispresijecano rijekom Plivom pravcem zapad – istok, vazdušne dužine oko 30 km i rijekom Janj pravcem jug – sjever vazdušne dužine oko 35 km, te manjim rječicama Sokočnicom, Lubovicom, Volaricom.
| Šira kategorija šuma: | Površina u ha: |
| Visoke šume sa prirodnom obnovom | 24,265.03 |
| Visoke degradirane šume | 15.98 |
| Šumske kulture | 1,230.75 |
| Izdanačke šume | 6,529.26 |
| Površine podesne za pošumljavanje i gazdovanje | 4,085.36 |
| Površine nepodesne za pošumljavanje i gazdovanje | 726.04 |
| Uzurpacije | 877.05 |
Šumsko-privredno područje podjeljeno je na privredne jedinice:
| Privredne jedinice: | Površina u ha: |
| Vitorog | 11,720.53 |
| Gornji Janj | 7,776.77 |
| Donji Janj | 8,231.13 |
| Šedinac | 2,084.42 |
| Lisina | 4,237.56 |
| Ovčara | 3,220.42 |
| Kupres | 458.64 |
Teren oko ušća rijeke Janj u Plivu je ravničast i brdovit sa nadmorskom visinom od oko 440 m i on se postepeno diže i prelazi u planinsko područje sa najvišom visinom na jugu planina Vitorog (1.906 m), na sjeveru planina Lisina (1.335 m), na istoku Gorica (1.267 m), i na zapadu Čardak (1.452 m).
U širem geografskom smislu, područje ŠG „Gorica“ Šipovo se prostire od 16° 48’ 32” – 17° 17’ 57” istočne geografske dužine i od 44° 03’ 46” – 44° 23’ 4” stepenu sjeverne geografske širine, u pojasu umjereno kontinentalne klime.
Gradsko urbano područje smješteno je na sjevernom dijelu opštine u slivu navedenih rijeka u kojem živi oko 60% cjelokupnog stanovništva opštine Šipovo.
U saobraćajnom smislu preko opštine Šipovo prolaze dva važna komunikacijska pravca dolinom rijeka Pliva i Janj a to su: pravac Banja Luka – Šipovo – Kupres i pravac Jezero – Šipovo – Glamoč.
Reljef opštine Šipovo sačinjavaju sljedeće reljefne cjeline:
Reljef predjela Šipova najvećim dijelom je građen od sedimentnih krečnjačkih stijena i dolomita.
Krečnjačke površine ispresijecane su brojnim tektonskim pukotinama na kojima su stvorene brojne forme reljefa (vrtače, uvale, jame, pećine) među kojima je najpoznatija Vaganjska pećina (990 m nadmorske visine) sa brojnim ukrasima stalaktita i stalagmita.
U geomorfološkom pogledu Šipovo spada u brdsko – planinsko područje koje se iznad mora u prosjeku diže za oko 800 m. U geomorfološkom pogledu Šipovo spada u brdsko – planinsko područje koje se iznad mora u prosjeku diže za oko 800 m.
Šipovo u globalnom klimatskom pogledu nalazi se u pojasu umjereno kontinentalne klime, a i sa određenim diferencijacijama koje su uzrok razlike u nadmorskoj visini, topografskim i vegetacijskim elementima.
Temperatura vazduha je osnovni klimatski element.
Srednja godišnja temperatura iznosi +10 stepeni celzijusa, srednja ljetnja temeperatura iznosi oko +20 stepeni celzijusa, a srednja zimska temperatura kreće se oko 0 stepeni.
Srednja godišnja insolacija iznosi 1.800 sati ili prosječno 5 sati dnevno. Srednja godišnja relativna vlažnost vazduxa izosi oko 85%.
Padavine su vrlo bitan klimatski element. Srednja vrijednost padavina je 990 mm godišnje. Prosječan broj dana pod snijegom je 120 dana, a vegetacioni period traje oko 250 dana. Magla u Šipovu je česta pojava i sa velikim brojem dana u godini. Vjetrovi su česta pojava na južnom dijelu opštine (Janjska visoravan), jer se preko Janja ukrštaju mediteranske i kontinentalne vazdušne mase.
Na formiranje tla (pedološki sastav zemljišta) i na njegova fizikalna i hemijska svojstva dominantno su uticali: reljef, geološka podloga, klima i biljni pokrivač. Imajući u vidu gore navedeno ističu se tri kategorije zemljišta: dolinska, brdska i planinska. Na području opštine Šipovo rasprostranjena su različita tla: podzoli, smeđa, u manjim površinama černozem i naplavne u dolini rijeka Plive i Janja. Ta raznovrsnost zemljišta i ostali navedeni elementi (klimatski režim i nadmorska visina) uticali su na raznovrsnost biljnog pokrivača i u njemu životinjskog svijeta. U najnižim predjelima rastu listopadne šume: bukva i grab, a na višim nadmorskim visinama rastu četinari (smrča, jela i bor).
Navedene različitosti pružaju stanovništvu mogućnost bavljenja različitim granama poljoprivrede (zemljoradnja, voćarstvo, stočarstvo, ribarstvo, pčelarstvo), turizam i dr. Od ukupne površine Šipova na šume otpada 22.399 ha ili 48%, na livade i pašnjake 15.480 ha ili 33%, na oranice i voćnjake 6.603 ha ili 14% a na neproduktivno zemljište 1.738 ha ili 4%.
Šumarstvo je jedna od najznačajnijih privrednih grana na području naše Opštine.
Šume i šumska zemljišta su zbog svojih opštekorisnih funkcija i privrednog značaja dobro od opšteg interesa i trebalo bi da uživaju posebnu brigu i zaštitu šire društvene zajednice.
Korisne funkcije šuma ogledaju se prevashodno u tome što drvo kao sirovina ima veliki značaj u eksploataciji, preradi i korišćenju na druge načine.
Pored ekonomskog, šume i šumska zemljišta imaju i veoma bitan ekološki značaj koji se ogleda u sledećem: uticaj na regulaciju klime, zaštita zemljišta od erozije bujica i poplava, značajan izvor ljekovitog bilja i drugih sporednih šumskih proizvoda, turističko – rekreativna funkcija šume.
Iz svega navedenog se može zaključiti da šume imaju veliku materijalnu i drugu vrijednost koja se u mnogim slučajevima gotovo i ne može procijeniti.
Na teritoriji opštine Šipovo nalaze se rudnici gipsa, bentonita, dolomita i uglja.
U rejonu Sokoca i Grede nalazi se rudnik visokokvalitetne bentonitne gline. Trenutno tržište bentonita je u Republici Hrvatskoj i manjim dijelom u Srbiji. Od velikog bi značaja bila finalizacija jednog od proizvoda bentonita na samom kopu rudnika.
Na rejonu Volara i Stupne nalazi se rudnik rude gipsa koji je najboljeg kvaliteta na prostorima RS i Srbije. Proizvodi od gipsa su raznovrsni i imaju svoju primjenu u privredi i vanprivredi. Najveće tržište proizvoda od gipsa je na teritoriji Srbije.
U rejonu Lubova nalazi se veliki rudnik kvalitetnog dolomitnog pijeska koji ima široku primjenu u građevinarstvu.
Za potrebe građevinarstva mogu se naći rudnici dolomita u Stupnoj, Duljcima, Natpolju, Pribeljcima, Dragniću, Sokocu, Trnovu i Bešnjevu.
Iz oblasti energetike ova opština raspolaže sa dobrim hidro potencijalom.
U skladu sa Pravilnikom o elementima i sadržaju šumsko – privrednih osnova prikazane su:
Geografski položaj šumsko – privrednog područja
Odlukom Vlade Republike Srpske (,,Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 101/05, 10/7 i 107/12), formirano je ,,Srednjevrbasko“ šumsko – privredno područje, čiji je korisnik šumsko gazdinstvo „Gorica“ sa sjedištem u Šipovu i šumskom upravom u Novom Selu.
Prostire se na teritoriji opština: Šipovo, Kupres Republike Srpske i Jezero.
Kroz područje prolazi nekoliko veoma značajnih putnih pravaca: magistralni put M-5, put AVNOJ – a (Jajce – Mrkonjić Grad – Bihać), Jezero – Šipovo – Kupres i Šipovo – Baraći. Regionalni centar Banja Luka, udaljen je 80 km, jugoistočno je Sarajevo i udaljeno oko 170 km, a Jadransko more je udaljeno oko 150 km.
Šumsko – privredno područje graniči: na sjevernoj strani sa ŠPP ,,Mrkonjićkim“, na istoku, jugu i zapadu sa Federacijom Bosne i Hercegovine.
Teritorija Šipova obuhvata 11 mjesnih zajednica:
Šipovo, Volari, Natpolje, Grbavica, Babići, Pribeljci, Pljeva, Dragnić Podovi, Sokolac, Mujdžići i Strojice.
Naseljena mjesta u Opštini su: Babići, Bešnjevo, Brdo, Brđani, Vagan, Vodica, Volari, Vražić, Gorica, Gornji Mujdžići, Grbavica, Greda, Donji Mujdžići, Dragnić, Dragnić Podovi, Duljci, Đukići, Jusići, Kneževići, Kozila, Krčevine, Lipovača, Lubovo, Lužine, Ljuša, Majevac, Močioci, Natpolje, Olići, Odžak, Podobzir, Podosoje, Pribelja, Pribeljci, Sarići, Sokolac, Stupna, Todorići, Hasanbegovci, Hotkovci, Hrbine, Čifluk, Čuklić.
Područje opštine Jezero čine naseljena mjesta: Barevo, Borci, Bravnice, Drenov Do, Đumezlije, Jezero, Kovačevac, Ljoljići i Perućica, Prisoje, Čerkazovići.
U opštini Kupres se nalaze sledeća naseljena mesta: Šemenovci, Rastičevo, Mrđanovci, Novo Selo.
Raspored biljnih zajednica na ovom prostoru uzrokovan je klimatskim, orografskim, geološko-pedološkim i antropogenim činiocima. Nije izražena visinska zonalnost šumske vegetacije u klasičnom smislu, već su različite fitoceoze mozaično raspoređene. Prema horizontalnom raščlanjenju šumske vegetacije u bivšoj Jugoslaviji (Stefanović,1977), ŠPP pripada zapadno – balkanskom području hrasta kitnjaka i običnog graba (Querco – Carpinetum), koje obuhvata područja Hrvatske i Bosne sa umjereno – kontinetalnim klimatskim obilježjima.
Vegetacija se karakteriše znatnim učešćem srednjoevropskih elemenata, ali i većim prisustvom balkanskih reliktnih vrsta. Šumska vegetacija je razvijena na krečnjačkoj i silikatnoj podlozi, pretežno na dubljim zemljištima. Područje Šipova fitogeografski pripada Eurosibirski – sjeveroameričkoj regiji, a unutar regije ilirskoj flornoj provinciji koja obuhvata zapadne humidnije krajeve i koja se karakteriše svojstvenim vegetacijskim jedinicama i flornim elementima.
Prema Ekološko – vegetacijskoj rejonizaciji Bosne i Hercegovine (Stefanović, et al.1983), ŠPP pripada zapadnobosansko krečnjačko – dolomitnom području oblasti unutrašnjih Dinarida, gdje preovlađuju šume bukve i jele sa smrčom (Piceo – Abieti – Fagetum) i njihove sekudarne i trajne tvorevine. U okviru ovoga područja, sekundarne šume bukve (Fagetum montanum illyricum), nalaze se u pojasu šuma bukve, jele i smrče (Piceo – Abieti – Fagetum).
Kao karakteristične fitocenoze područja, prema tumaču tipoloških karata mogu se izdvojiti:
Šumsko – privredno područje se prema Ekološko – vegetacijskoj rejonizaciji BiH, nalazi u zapadnobosansko krečnjačko – dolomitnom području, oblasti unutrašnjih dinarida, koju karakteriše sukobljavanje umjereno – kontinentalne i izmijenjene mediteranske klime, a visoki planinski masivi imaju planinsku klimu (Stefanović, et al. 1983). Glavni činioci koji opredeljuju karakter klime istraživanog područja su nadmorska visina, reljef i šumovitost.
Geološki posmatrano, u ovom šumsko – privrednom području preovladavaju krečnjaci različite starosti i dolomiti mezozoika (trijasa) (Stefanović, et al., 1983). Krečnjaci su, uglavnom, jedri i masivni, na kojima se obrazuje čitava evolucija serija krečnjačkih zemljišta. Osim jedrih krečnjaka koji su dominantni po prostransvu, nalaze se i male površine laporovitih i bituminoznih krečnjaka, koje odlikuje veći sadržaj nerastvornog ostatka, što ima uticaja na pedogenezu na ovim supstratima (Osnovna Geološka karta SFRJ – Jajce, 1980).
Dolomiti mogu biti čvrsti ali se češće javljaju kao istrošeni u vidu dolomitne pržine. Kristalasti dolomiti se lako pretvaraju u dolomitnu pržinu pa su ovi supstrati veoma propustljivi za vodu, što ima za posljedicu izraženu suvoću staništa. To utiče da se u toku razvoja zemljište dugo zadržava u stadiju pjeskovite dolomitne rendzine (Ćirić, 1961).
Pored krečnjaka i dolomiti na ŠPP – u nalazimo i silikatne stijene. Najzastupljenije su: rožnjaci, filiti, pješčari i glinci i vulkano – sedimentne formacije.
Složen reljef i raznovrsnost geološke građe, uslovili su i obrazovanje većeg broja tipova zemljišta, različitih osobina i proizvodnog potencijala.
Zemljišta na krečnjacima i dolomitima, Kalkomelanosol (crnica), Kalkokambisol (smeđe krečnjačko zemljište), Ilimerizovano zemljište (luvisol), Rendzine, Zemljišta na kiselim silikatnim supstratima, Distrični kambisol (kiselo smeđe zemljište).
Sve šume sadrže ekološke i socijalne vrijednosti. Te vrijednosti mogu biti globalno, regionalno ili lokalno važne, ali kada se neka od tih vrijednosti smatra izuzetno važnom šuma se može definisati kao šuma visoke zaštitne vrijednosti:
Strogi prirodni rezervat “Prašuma Janj” 2021. godine uvrštena je na UNESCO listu svjetske baštine, a osnovna vrijednost rezervata je autohtonost šuma bukve, jele i smrče, koja zbog svoje izvornosti predstvalja jedinstveno plago prirode.
Za Strogi prirodni rezervat „Prašuma Janj“ definisana su tri strateška cilja i to:
Video sadržaj rijeke Janj i Plive se mogu pogledati na sljedećim linkovima :
Površina ove kategorije šuma iznosi 24.215,27 ha ili 65,81% od ukupne nesporne površine šumsko – privrednog područja.
Struktura ukupne drve zalihe u m3 :
Četinari: 261,38 po ha ukupno: 6.329.470
Lišćari: 105,69 po ha ukupno: 2.559.282
Ukupno : 8.888.752
Površina ove kategorije šuma iznosi 15,98 ha ili 0,04 % od ukupne nesporne površine šumsko – privrednog područja.
Struktura ukupne drve zalihe u m3 :
Četinari: 0,00 po ha ukupno: 0
Lišćari: 2.215 po ha ukupno: 2.215
Ukupno : 2.215
Površina ove kategorije šuma iznosi 1.230,75 ha ili 3,34% od ukupne nesporne površine šumsko – privrednog područja. Površina ove kategorije šuma sa procijenjenom drvnom masom iznosi 1.019,47 ha.
Struktura ukupne drve zalihe u m3 :
Četinari: 224,94 po ha ukupno: 229.321
Lišćari: 14,65 po ha ukupno: 14.936
Ukupno : 244.257
Površina ove kategorije šuma iznosi 6.523,71 ha ili 17,73% od ukupne nesporne površine šumsko – privrednog područja. Površina ove kategorije šuma sa procijenjenom drvnom masom iznosi 1.019,47 ha.
Struktura ukupne drve zalihe u m3 :
Četinari: 4,78 po ha ukupno: 31.165
Lišćari: 130,65 po ha ukupno: 852.302
Ukupno : 883.467
Kategorija 5000 – Površina ove kategorije iznosi 4.085,36 ha
Kategorija 6000 – Površina ove kategorije iznosi 236,38 ha, a ukupna neminirana površina kategorije iznosi 725,29 ha.
Na osnovu predhodno prikazanog stanja, ciljeva gazdovanja i kriterijuma za utvrđivanje obima sječa, za ovaj uređajni period, planiran je slijedeći obim sječa za šumsko – privredno područje.
UKUPNO DRVNIH SORTIMENATA NA ŠUMSKO – PRIVREDNOM PODRUČJU
